NAVENDA NÛÇEYAN - Akademîsyen Kamûran Berwarî bal kişand ser nîqaşên li Iraqê yên têkildarî Heşdî Şebî û geşedanên li herêmê û got: “Iraq, di çarçoveya tifaqan de tê dabeşkirin. Tecrubeya konfederalîzma demokratîk a Rojava ji bo Iraqê jî mînakeke. Heke gel tevli pêvajoyê were kirin, Iraqeke demokratîk dikare were avakirin.” 

 

Di meha Adarê de “Qanûna Heşdî Şebî” ku ji 18 xalan pêk tê û têkildarî Heşdî Şebî gelek guhertinan pêşniyar dike, pêşkeşî Parlamentoya Iraqê hate kirin. Qanûn, bi mehan li parlamentoyê hate sekinandin. Di qanûnê de ji bo Serokê Heşdî Şebî statuya “wezîr” û di “Komîteya Ewlehiya Niştimanî” de jî kursiyeke daîmî tê xwestin. Li hêla din, tê xwestin ku fermandarên payebilind jî di asta “cîgirên wezîr” de bên peywirdarkirin. 

 

Di demeke nîqaşên li ser yasayê didomin de Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA) leşkerên xwe ji Iraqê vekişand. DYA ku salên dirêj e di siyaseta Iraqê de diyarker e, her çend weke paşvegavavêtin were dîtin jî di esasê xwe de weke hewldana dîzaynkirina nû ya herêmê tê şîrovekirin. Bi vê gavê re tê xwestin ku bandora Îranê ya li herêmê were bisînorkirin, projeyên demdirêj ên Îsraîlê yên li Rojhilata Navîn bên cîbicîkirin û pêşiya avadaniya leşkerî û siyasî ya di bin çavdêriya Ingilistanê de tê vekirin. Piştî DYA’yê leşkerên xwe ji Iraqê vekişand, her çend yasa hatibe sekinandin jî rageşiya li herêmê didome. 

 

Akademîsyenê Herêma Federe ya Kurdistanê Kamûran Berwarî, têkildarî geşedanên dawî yên li Iraqê ji ajansa me re axivî. 

 

'HEWL DIDIN HEVSENGIYAN BIGUHERÎNIN’ 

 

Berwarî, biryara vekişandina hêzên xwe ya ji Iraqê ya DYA’yê weke “hişyariyek” nirxand û got: “Ev gav, nîşan dide ku Iraq xwe li gorî daxwazên DYA’yê jinûve dîzayn dike. Irak, xwe amade dike ku serê xwe li ber Îsraîl, DYA û Ingilistanê bitewîne. Em dizanin ku van hêzan li cîhanê pêvajoyeke nû ya dîzaynkirinê daye destpêkirin. Di vê pêvajoyê de dê bandora Ewropayê ya li ser Rojhilata Navîn nemîne û dê DYA û hêzên girêdayî wê li herêmê xwedî gotin bin. Lewma juî hewl didin hevsengiyên li Rojhilata Navîn biguherînin. Ji ber ku ji Filistînê heta Yemenê, ji Lubnanê heta Iraq û Sûriyeyê bandora Îranê heye. DYA û şirîkên wê dixwazin vê bandorê bi dawî bikin.” 

 

'HEŞDÎ ŞEBÎ DÊ BIBE PÊKHATEYEK’

 

Di berdewamê de Berwarî anî ziman ku Iraqê li ber daxwazên DYA’yê serî tewandiye û ev nirxandink ir: “Biryara vekişandina leşkeran, ji hêla aktorên cuda ve bi awayên cuda hate pêşwazîkirin. Haya Tirikye, Îran, Rûsya û Çînê jî ji vê pêvajoyê heye. Domandina hebûna xwe ya Heşdî Şebî ya li Iraqê, tê wê wateyê ku bandora Îranê dê bidome. Lewma jî dê DYA tehemûla vê hêzê ya bi rewşa halê heyî neke. Di navbera DYA û Iraqê de pêvajoyeke jihevfêmkirin û lihevkirinê tê meşandin. Biryara Iraqê ya têkildarî Heşdî Şebî, nîşan dide ku şertên DYA’yê qebûl kiriye. Iraq dê hebûna Heşdî Şebî bi dawî neke lê bi veguherînê re bêbandor bike. Heşdî Şebî dê hebûna xwe bidomîne lê rêbaz û navê wê dê biguhere. Anku dê entegre bibe. Ev hêz dê di bin navê Hêzên Niştimanî yên Iraqê de bibin parçeyeke artêşa Iraqê. Ev hêz dê di bin çavdêriya Brîtanyayê de bên perwerdekirin, 2 salan dê bên perwerdekirin û piştre jî dê peywirên leşkerî li xwe bigirin. Dê Heşdî Şebî bibe parçeyeke artêşa Iraqê. Lêbelê dê di pêşerojê de weke hêzeke serbixwe nemîne.” 

 

'IRAQ DI ÇARÇOVEYA TIFAQAN DE TÊ DABEŞKIRIN’ 

 

Bi domdarî Berwarî bi lêvkir ku ev geşedanên ku dê teşe bidin pêşeroja Rojhilata Navîn, girêdayî planên Îsraîlê ne û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Projeyên domdirêj ên Îsraîlê têkildarî herêmê hene. Bi sedan sala ye Îsraîl, li ser Filistîn, Sûriye, Urdun û Iraqê hesabên serdestiyê dike. Lîderên Şîe, di 27’ê Tebaxê de bi komên Şîe re tifaq çêkirin. Vekişîna DYA’yê ya ji Iraqê, derbasbûna wê ya Sûriyeyê an jî Kurdistanê, di nexşeya cîhanê ya Brîtanyayê xêzkirî dê tevahiya pêwendiyên serweriyê biguherînin. Hewzeya Şîe, li Iraqê DYA’yê, Brîtanya û Îsraîlê li ser 12 xalan lihev kir. Ev xal, dikin ku Iraq heta sed salên din bi vî awayî bimîne, Şîe îktîdara xwe bidomînin û serwetên welat bên dabeşkirin. Li gorî vê, ji sedî 30’ê dewlemendiyan dê ji Iraqê re bin, ji sedî 50 jê ji DYA’yê re, ji sedî 10 jê ji Brîtanyayê re, ji sedî 10 jê ji Îsraîlê re bên hiştin. Iraq, niha li gorî van tifaqan tê dabeşkirin.” 

 

'ROJAVA JI BO IRAQÊ MÎNAK E’

 

Akademîsyen Berwarî, got ku di rojevê de ye ku Iraq dabeşî sê herêman bibe û axaftina xwe wiha qedand: “Herêmek dê ji Şîeyan re, ya din jî dê ji Suniyan re bê hiştin. Herêma Kurdistanê jî dê di bin bandora herêmên Şîe û Suniyan de be. Bexda jî dê weke navendekî serbixwe be. Di vê çarçoveyê de jî Iraq dê heta sedsalên din di bin çavdêriya DYA, Brîtanya û Îsraîlê de be. Pergala siyasî ya Iraqê dê biguhere, di rewşa heyî de pergalên federal dê derkevin pêş lêbelê heke Iraqî gavên aqilane biavêjin dê avadaniyeke konfederal ava bikin. Tecrubeya konfederalîzma demokratîk a Rojava ji bo Iraqê jî mînakek e. Heke îradeya gel tev li pêvajoyê were kirin, dikare Iraqeke demokratîk were avakirin. Lêbelê heke li derveyî pêvajoyên biryardayînê bên hiştin û wekî rewşa heyî bêîrade were hiştin, dê ev yek ji bo pêşeroja Iraqê bibe gefeke mezin. Ji ber ku qedera welatan ne tenê di destê rêveberan de lê di destê gel de jî ye. Li Iraqê li ser senaryoyên cidî tê axaftin. Hêzên navneteweyî yekser tev li vê pêvajoyê bûne. Heke gelê Iraqê tev li nebe, dê pêşeroja welat ji înîsiyatîfa hêzên weke Rûsya, Çîn, Fransa û hwd. û ji aktorên herêmî û kûrewî re bê hiştin.” 

 

MA / Zeynep Durgut