ANKARA - AYM, yeniden yargılamalarda "hükümlü statüsünün kalkamayacağına" dair emsal bir karara imza attı. Karar şerh düşen 4 üye, AİHM kararlarına atıfta bulunarak, yargılamanın bağımsız bir süreç olduğunu kaydetti.
Anayasa Mahkemesi (AYM), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) "yeniden yargılamalarda hükümlü statüsünün kalkacağına" dair kararına aykırı bir hükme imza attı. AYM, yeniden yargılamalarda, kişinin hükümlü statüsünün kalkmayacağını emsal bir kararla imza altına aldı. AYM Başkanı dahil 15 üyenin lehe oy verdiği karara karşı 4 üye ise karşı oy kullanarak, karara şerh düştü.
Karar, 23 Eylül 2006'da Iğdır'da polisevi yakında bomba yüklü aracın patlatılması sonrası olaydan sorumlu tutulan taksici Yaşar Alat dosyasında verildi. Olayın ardından, olayın şüphelileri arasında olduğu iddia edilen Alat'ın aracı polis tarafından takibe alındı. Alat'ın taksisinin izlenmesi sırasında, rutin kontrol noktasına yaklaşmadan güzergâhını değiştirdiği, kaçtığı, duvara çarptığı ve kaza yerinde el bombası ve silah bulunduğuna dair polis tutanağı tutuldu. 25 Nisan 2007'de "örgüt üyesi olmak" ve "tehlikeli madde bulundurmaktan" hakkında iddianame hazırlanan Alat hakkında 4 Ağustos 2008'de "devletin birliğini bozma, kasten öldürme, yaralama ve kamu malına zarar verme" gibi suçlamalarla ikinci bir iddianame hazırlandı. İddianameleri kabul eden Erzurum 2'nci Ağır Ceza Mahkemesi, 27 Ağustos 2009'da Alat'a "devletin birliğini bozma ve nitelikli kasten öldürme" suçlamasından iki kez ağırlaştırılmış müebbet hapis ve toplam 110 yıl 8 ay hapis cezası verdi. Mahkeme, Alat'ın "örgüt üyesi olmak" suçlamasının üzerine atılı suçların bir unsuru olması nedeniyle bundan ceza vermedi. Karar 1 Kasım 2010'da Yargıtay 9'uncu Ağır Ceza Mahkemesi tarafından onandı.
AİHM'DEN İHLAL KARARI
Alat, adil yargılama hakkının ihlaline yönelik yaptığı başvurularda iç hukuk yollarının tükenmesi üzerine 24 Mart 2021'de AİHM'e başvurdu. AİHM, 29 Haziran 2021 tarihinde açıkladığı "Alat/Türkiye" kararında, ihlal kararı verdi. AİHM, mahkûmiyette belirleyici olan tanık C.A.'nın duruşmada sorgulanmaması nedeniyle başvurucunun adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
YENİDEN YARGILAMA SÜRECİ
AİHM kararı sonrası Alat 19 Ağustos 2021'de Erzurum 2'nci Ağır Ceza Mahkemesi'nden yeniden yargılama ve infazının durdurulması talebinde bulundu. Yeniden yargılama talebini 1 Eylül 2021'de kabul eden mahkeme, "dosyanın geldiği aşama" gerekçesiyle reddetti. Yargılama safhasında infazın durdurulması talebi reddedilen Alat, 17 Aralık 2021'da itirazda bulunduğu Erzurum 3'üncü Ağır Ceza Mahkemesi de 23 Aralık 2021'de talebi reddetti. Bu karar üzerine Alat 30 Aralık 2021'de AYM'ye bireysel başvuruda bulundu.
AYM başvurusu devam ederken, Alat'ın yargılanmasına devam edildi. Yargılama sonucu önceki hükmünden dönen mahkeme, 5 Haziran 2023'te Alat'a "örgüte üye olma" iddiasından 8 yıl 4 ay hapis cezası verdi, diğer suçlamalardan ise beraatine karar verdi. Cezanın infaz süresini dikkate alan mahkeme, hükümle birlikte Alat'ın tahliyesine karar verdi.
AYM: İHLAL YOK
AYM, yaklaşık 3 yıllık incelemenin ardından "infaz durdurma" başvurusunu karara bağlayarak emsal bir karara imza attı. AYM, yeniden yargılamada "önceki mahkûmiyet kararının ortan kalkmayacağını", başvurucunun hakkının ihlal edilmediğine karar verdi. Başvuruyu Anayasa'nın 19'uncu Maddesi'nin ikinci fıkrasındaki "mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların yerine getirilmesi" hükmünü kapsamında inceleyen AYM, infazın hukuka uygun bir mahkûmiyet kararına dayandığını ve yeniden yargılama talebinin kabul edilmesinin eski hükmün hukuki varlığını ortadan kaldırmadığını savundu.
AYM, AİHM'in ihlal kararının mahkûmiyet ile infaz arasındaki bağı koparmadığını, Alat'ın yeniden yargılama sürecinde suç isnadı altında değil, hükümlü statüsünde olduğunu ileri sürdü. AYM; infazın devamının Anayasa'nın 19'uncu Maddesi'ne aykırılık teşkil etmediğini, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edilmediğine karar verdi.
AYM BAŞKANI ÖZKAYA ALEYHE OY KULLANDI
Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadri Özkaya dahil 15 üyenin oy birliğiyle alınan karara karşı 4 üye karşı oy kullandı. Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar karşı oy kullanarak karara muhalefet şerhi düştü. Üyeler, şerhlerinde "infazın devamının kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını ihlali" olduğunu belirtti. Karşı oy kullanan üyeler, muhalefet şerhinde "yeniden yargılamanın esaslı bir kusurun giderilmesi için yapıldığını, AİHM’in tanık sorgulama hakkı ihlali kararının mahkûmiyetin dayanağını çürüttüğünü kaydetti.
SUÇ İSNADI VE MASUMİYET KARİNESİ
Karşı oy kullanan üyeler, AİHM kararından sonra Alat'ın "hükümlü değil, suç isnadı altında olduğunu" vurgulayarak, kararın masumiyet karinesini zedelediğini kaydetti. AİHM’in Dicle ve Sadak/Türkiye kararına atıfta bulunan üyeler, şerhlerinde yeniden yargılamanın bağımsız bir süreç olduğu ve "hükümlü statüsünün sürdürülemeyeceği" belirtti.
HUKUKA UYGUNLUK SORUNU
Muhalefet şerhi düşen üyeler, AİHM’in ihlal kararının yargılamanın hakkaniyetini zedeleyen bir kusur tespit ettiğine dikkat çekerek, infazın sürdürülmesinin yeni bir hak ihlali doğurduğunu görüşünü dile getirdi.
Üyeler, AYM'nin bu yaklaşımının bireysel başvuru sisteminin güvenirliğini zedelediğini vurguladı. Üyeler, infazın durdurulması ve suç isnadına bağlı tutulma değerlendirmesi yapılması gerektiğini belirtti.
Karar, Resmî Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
MA / Fırat Can Arslan