AMED - Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi'nin araştırmasına göre, intihar oranları artıyor, ilk sırada Sêrt geliyor. Çocuk yaşta intihar oranında ise Amed ilk sırada.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, intiharların yükselişini, nedenlerini, araçlarını, yöntemlerini hızlarına ve yıllarına dair Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2000 ile 2003 yıllarını kapsayan verilerini mercek altına aldı. İntiharların sebep ve etkilerinin tartışılması, intiharların önüne geçilmesi ve azaltılması için oluşacak çabaları katkı sunmak amacıyla yapılan incelemede, Türkiye'nin geneli ve Kürdistan'daki 23 ile odaklanıldı.
Sonuçlarının raporlaştırıldığı incelemede, son 24 yılda intihar oranının 2,25 kat arttığı tespit edildi. İntihar vakalarının en çok 2022'de yaşandığı kaydedilen raporda, 2000'de kayda düşen intihar sayısı 802 iken 2022'de bu sayının 4 bin 218'e çıktığı vurgulandı. Türkiye genelinde 2010-2014 arası 15 yaş altı intihar vakalarının en yoğun olduğu yıllar olduğu vurgulanan raporda, intiharın vakalarının en çok 20-24 ile 25-29 yaş aralığında gerçekleştiğine dikkat çekildi.
EN ÇOK VAKA 2023'TE GÖRÜLDÜ
Şirnex, Bedlis, Sêrt, Êlih, Mêrdîn, Mûş, Agirî, Idîr, Erdexan, Erzingan, Erzirom, Dilok, Semsur, Kilis, Riha, Amed, Meletî,, Xarpêt, Çelîg, Dêrsim, Wan, Colemêrg'in intihar oranının 1,99 kat arttığı vurgulanan raporda, bu kentlerde 2000'de kayda geçen intihar vakası 328 iken, 2023'te 779 intihar vakasıyla intiharın en çok görüldüğü yıl olduğu vurgulandı. Raporda, Kürdistan'da yaşanan intihar vakalarının Türkiye geneliyle uyumlu bir biçimde artış gösterdiği belirtildi.
KÜRDİSTANDA KRİTİK YAŞ GRUBU 15-19 ARASI
Kürdistan'daki intihar vakalarının Sêrt'te 4,4 kat, Şirnex'te 3,81, Colemêrg, 3,6 dağı Mêrdîn'de 3,35 kat artış gösterdiği vurgulanan raporda, Kürdistan'da en çok intiharın 15-19 yaş grubunda yaşandığı vurgulandı. Bu yaş grubunun "kritik intihar yaş grubu" olarak tanımlanırken, yıllara göre, erkek intiharların kadın intiharlarına oranla ciddi artış gösterdiği tespit edildiği belirtildi.
Raporda, 15 yaş altı çocuk intiharlarında birinci sırada Amed'in olduğu, onu Wan'ın takip ettiği kaydedildi.
'BİLİNMEYEN NEDEN' İLK SIRADA
İntiharların nedeni "bilinmeyen" nedenin kayıtlarda ilk sırada olduğu vurgulanan raporda, "Zira 'bilinmeyen' bir neden intihar vakalarının geriletilmesinde olumsuz bir önermedir. Nedenin bilinmemesi intihara yol açan nedenlerin ortadan kaldırılmasına dönük çabaları oldukça zayıflatacağı gibi 'intihar' olarak kayda düşen kimi vakaların intihar mı cinayet mi olduğu konusunu da gündemde tutma riski barındırmaktadır" denildi.
ŞIRNEX'TE VAKALARDA 3,81 ARTIŞ
Şirnex'te intihar oranın belirtilen yıllar arası 3,81 kat arttığı belirtilen raporda, 2000-2003 arasında vaka sayısı 27 iken, 2020-2023 arasında bu oranın 103 yükseldiği, bunun da 1,8 kat artış ifade ettiği vurgulandı. Raporda, kentte, 2001'de kayda düşen kaba intihar hızı yüz binde 0,55 iken 2023'te bu oranın yüz binde 3,19'a yükseldiği kaydedildi. Raporda, Şirnex'te kaba intihar hızının yüz binde 5,90 ile 2021, 0,55 ile en düşük hızın 2021'de görüldüğü kaydedildi. Şirnex'te intiharların 103 kişiyle en çok 15-19 yaş aralığında yaşandığı tespitine yer verilen raporda, yaşanan intiharların 205'i kayıtlara "bilinmeyen neden", 59'unun "diğer neden" olarak kayıtlara geçtiği belirtildi.
BEDLÎS'TE ÇOCUK İNTİHARLARI ARTTI
Bedlîs'te intihar oranın 1,71 kat arttığı ifade edilen raporda, 2000-2003 arasında kayda düşen intihar vaka sayısı 32, 2020-2023 arasında bu oranın 55'e yükseldiği belirtildi. Bedlîs'te erkeklerin intihar oranının kadınların intihar oranına göre 1,29 kat fazla dolduğu aktarılan raporda, 2001'de kayda düşen kaba intihar hızı yüz binde 2,81 iken, 2023'te oranın yüz binde 3,64'e çıktığının altı çizildi. Kentte, 15 yaş ve altındaki yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısı 23 olduğu, 71 vakayla intiharın en çok yaşandığı yaş grubunun 15-19 yaş grubu olduğu kaydedildi.
EN ÇOK ARTIŞ SÊRT'TE
Sêrt'te intihar oranının 4,4 kat arttığı, 2000-2003 arasında kayda düşen intihar vaka sayısının 15, 2020-2023 arasında bu sayının 66'ya çıktığı ifade edilen raporda, erkek intihar oranının, kadın intihar oranına göre 1,17 kat arttığı belirtildi. Kentte, 2001'de kaba intihar hızı yüz binde 0,37, 2023'de ise yüz binde 3,24 olduğu belirtilen raporda, kentte 15 yaş altı 30 intihar vakasının tespit edildiği, intiharın 78 vakayla en çok 15-19 yaş aralığında görüldüğü kaydedildi. Raporda, intihar nedenine ilişkin 150 vakanın kayıtlara "bilinmeyen" neden olarak geçildiği kaydedildi.
ÊLIH'TE VAKALARDA DÜŞÜŞ VAR
Êlih'te intihar oranının 1,8 oranında arttığı, 2000-2003 arasında 63, 2020-2023 arasında 115 intihar vakasının görüldüğü belirtilen raporda, kadınlara göre erkek intihar oranının 1,34 fazla olduğu ifade edildi. Kentte, 2001'de kaba intihar hızı yüz binde 7,1, 2023 yılında yüz binde 4,21 olduğu vurgulanan raporda, Êlih'te intihar hızının düşüş tespit edildiği nadir kentlerden biri olduğu vurgulandı. Kentte, 15 yaş altında 36 intiharın yaşandığı, 107 vakayla intiharın en çok 15-19 yaş grubunda yaşandığı belirtildi.
MÊRDÎN'DE ARTIŞ VAR
Mêrdîn'de oranın 3,35 kat arttığı, erkek intihar oranının kadınlara oranla 1,5 daha fazla olduğu belirtilen raporda, kentteki kaba intihar hızının yüz binde 1,40 iken 2023 yılında ise yüz binde 3,07'ye yükseldiği belirtildi. Raporda, kentte 15 yaş ve altı yaş grubunda intihar vaka sayısı 41 olduğu, intiharın en çok yaşandığı yaş grubunun 124 vakayla 15-19 yaş grubu olduğu aktarıldı.
MÛŞ
Mûş'ta intihar oranının 1,3 kat arttığı, 2000-2003 arasında 69 olan vaka sayısının 2020-2023 arasında 90'a yükseldiği, erkek intihar oranının 0,98 kat fazla olduğu kaydedilen raporda, 2001 kaba intihar hızı yüz binde 3,96 olduğu, 2023'te ise bunun yüz binde 6,76'ya çıktığı ifade edildi. Kentte, 15 yaş ve altı yaş grubunda 65 vaka yaşandığı belirtilen raporda, 143 vakayla en çok vakanın 15-19 yaş grubu olduğu aktarıldı.
AGIRÎ'DE VAKA SAYISI DÜŞTÜ
Agirî'de vaka sayısının 1 kat arttığı, 2000-2003 arasında, 100 olan vakanın 2020-2023'te 92'ye çıktığı, vakaların 2020'li yıllarda düşüş gösterdiği belirtilen raporda, 2004-2007 arasında 110 vakayla vakaların en çok artış gösterdiği dönem olduğu belirtildi. 2002'de 10,53 olan intihar hızının 2023'te 4,11'e düştüğü belirtilen raporda, en fazla intiharın 2002'de yaşandığı, 15 yaş ve altı intihar vaka sayısının 75, 131 vakayla intiharın en çok görüldüğü yaş grubunun 15-19 olduğu tespit edildi.
Raporda Kürdistan'daki diğer kentlerdeki intihar vakalarının detayları raporda şöyle yer aldı:
QERS: İntihar oranı 1,4 kat arttı. Kentte intihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2004-2007 (106 kişi) iken, erkekler için en çok 2016-2019 (49 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2004-2007 (59 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. 2001 yılında kayda düşen kaba intihar hızı yüz binde 5,22 iken 2023 yılında ise yüz binde 6,87’tür. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2006 (yüz binde 9,82)dır. En çok intihar vakalarının görüldüğü yaş 15-19 yaş grubu oldu.
ÎDIR: İntihar oranı 1,33 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020-2023 (48 kişi) dır. Erkekler için en çok 2020-2023 (36 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2000-2003 (24 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. Erkeklerin intihar oranı kadınların intihar oranına göre
1,6 kat daha fazla oldu. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2022 (yüz binde 9,34) iken, en düşük olduğu yıl 2015 (yüz binde 2,08) olarak görülmektedir.
ERDEXAN: İntihar oranı 1,3 kat azaldı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2012-2015 (32kişi) iken, erkekler için en çok 2016-2019 (25 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2000-2003 (19 kişi) yıl aralığı oldu. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2011 (yüz binde 11,27) iken, en düşük olduğu yıl 2021 (yüz binde 3,14) olarak hesaplandı.
ERZÎNGAN: İntihar oranı 2,6 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığının 2020-2023 (52 kişi) yılları olduğu gözlenmiştir. Erkekler için en çok 2020-2023 (37 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2020-2023 (15 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. Kent genelinde erkeklerin intihar oranı kadınların intihar oranına göre 2,55 kat daha fazla oldu. 2001 yılında kayda düşen kaba intihar hızı yüz binde 3,37 iken 2023 yılında ise yüz binde 7,04’tür. İntihar vakalarının azımsanmayacak bir sayı ile,25 kişi ile 75 yaş ve üstünde görülmesi dikkat çekmiştir.
ERZIROM: İntihar oranı 2,5 kat arttı. 2000-2003 yıl aralığında kayda düşen intihar vaka sayısı 72 iken 2020-2023 yıl aralığında ise 184’tür. Erkeklerin intihar oranı kadınların intihar oranına göre 1,8 kat daha fazla oldu. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2015 (yüz bin de 4,33) iken, en düşük olduğu yıl 2001 (yüz binde 1,25) yılı oldu. 15 yaş ve altı yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısı 32 iken, en çok yaşandığı yaş grubu 15-19 (109 kişi) yaş aralığıdır.
DÎLOK: Kent genelinde yaşanan intihar oranı 2,12 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020-2023 (352 kişi) iken, erkekler için en çok 2020-2023 (256 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2020-2023 (96 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2021 (yüz bin de 4,68) iken, en düşük olduğu yıl 2006 (yüz binde 1,67) olarak gözlemlenmiştir. Kentte 15 yaş ve altı yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısı 57 iken, İntihar vakalarının en çok yaşandığı yaş grubu 15-19 (261 kişi) yaş aralığıdır.
SEMSÛR: Kent genelinde yaşanan intihar oranı 1,17 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020-2023 (106 kişi) iken, erkekler için en çok 2020-2023 (67 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2000-2003 (45 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçti. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2022 (yüz bin de 6,31) iken, en düşük olduğu yıl 2008 (yüz binde 1,54) olarak tespit edildi.
RIHA: İntihar oranı 2,71 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı ise 2020-2023 (280 kişi) yılları oldu. Erkekler için en çok 2020-2023 (170 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2012-2015 (114 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçti. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2008 (yüz binde 4,45) iken, 15 yaş ve altı yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısı 69, İntihar vakalarının en çok yaşandığı yaş grubu ise 15-19 (300 kişi) yaş aralığıdır.
AMED: Kent genelinde yaşanan intihar oranı 2,3 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020-2023 (414 kişi) yılları olmuştur. Erkekler için en çok 2020-2023 (276 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2020-2023 (138 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçti. Kentte kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2022 (yüz binde 6,17) yılıdır. 23 kent içinde 15 yaş ve altı yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısının ilk sırayı aldığı tek kent Amed’dir. Verilere göre 24 yıl içinde 15 yaşından küçük 431 kişi (Çocuk) intihar etmiştir. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yaş grubu olan 15-19 yaş grubunda da aynı biçimde 431 kişinin intiharına rastlanmıştır. Bu bağlamıyla Amed’de çocuk/genç intiharları için özel çalışmalar yapmak elzemdir.
MELETÎ: İntihar oranı 1,9 kat arttı. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020-2023 (142 kişi) iken, erkekler için en çok 2020-2023 (110 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2004-2007 (47 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2020 (yüz bin de 5,48) oldu.
WAN: Kent genelinde yaşanan intihar oranı 1,1 kat arttı. ğı hesaplanmış, İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2004-2007 (266 kişi) yılları olmuştur. Kentte erkekler için en çok 2016-2019 (130 kişi) yıl aralığında, kadınlar için ise en çok 2004-2007 (153 kişi) yıl aralığında intihar vakaları kayda geçmiştir. Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2006 (yüz bin de 9,36) iken, en çok yaşandığı yaş grubu 15-19 (316 kişi) yaş aralığıdır. 15 yaş ve altı yaş grubunda kayda düşen intihar vaka sayısı da 128 çocuk ile oldukça yüksek bir orana denk gelmektedir. Wan’da da çocuk ve genç intiharları artış eğiliminde gözlenmektedir.
COLEMÊRG: İntihar oranı 3,6 kat arttı. İntihar vakalarında artış hızı yaşayan öncelikli kentler sıralamasına girmesine neden olacak büyüklüktedir. İntihar vakalarının en çok yaşandığı yıl aralığı 2020- 2023 (80 kişi) iken, Kaba intihar hızının en yüksek olduğu yıl 2020 (yüz bin de 7,48) yılıdır. Kentte İntihar vakalarının en çok yaşandığı yaş grubu 20-24 (64 kişi) yaş aralığı oldu.