Karadeniz'de konuşulan diller yok oluyor

img
İZMİR - Tekçi politikalar nedeniyle Karadeniz’de konuşulan diller yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Pontus Rumlarından Sümeyye Yıldızlı ve Hemşinli Mahir Özkan, anadillerinin resmi ya da eğitim dili olması gerektiğini vurguladı.  
 
Anadolu ve Mezopotamya toprakları tarih boyuncu birçok medeniyete ev sahipliği yaptı. Ancak bu topraklara yayılan farklı dil ve kültürler, ulus devletlerin ortaya çıkmasıyla yok olmayla karşı kaşıya kaldı. Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) 21 Şubat Dünya Anadili Günü dolayısıyla 2009 yılında yayımladığı "Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil yok olma tehlikesi altında. Bu dillerden bazıları da Karadeniz coğrafyasında bulunuyor. Verilere göre, Romeika, Hemşince ve Lazca “tehlike altındaki” diller arasında yer alıyor. Özellikle unutulmayla yüz yüze olan Romeika bugün sadece Trabzon ve Rize’nin 70 köyünde konuşuluyor.
 
Pontus Rumlarından Sümeyye Yıldızlı ve Gor Hemşin Kültür ve Dil Dergisi yazarlarından Mahir Özkan, anadilleri üzerindeki baskı ile buna karşı yapılması gerekenlere dair konuştu.  
 
‘ÖNCE NÜFUS TÜRKLEŞTİRİLDİ’
 
Trabzon’un Çaykaralı ilçesinden ve anadili Romeika olan Sümeyye Yıldızlı (Elis Patulanti), Romeika'nın Karadeniz Bölgesi’nde konuşulan bir dil olduğunu belirtti. Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılan dilin ulus devletin inşası sürecinde tek kimlik anlayışı nedeniyle erozyona uğradığını dile getiren Yıldızlı, "Hristiyan olan nüfusun önce Müslümanlaştırılması ardından çeşitli politikalarla Türkleştirilmesi ile erozyon başlıyor. Dil, asimilasyon politikaları ile Rum kimliği bağlamında ötekileştirilip,  Türk olmayan her unsurun düşman addedilmesiyle baskıya uğradı. İnsanlara makbul vatandaşlığın formülü Türklük olarak sunuldu. Elbette bu performansın altında Romeika gibi bir dil çelişki oluşturacaktı. 100 yıl öncesinde Trabzon’da basılan dergilerde Romeika edebi yazılar okuyabiliyorken, yüz yıllık bir sessizliğe gömüldü. Dağların tepelerine itildi, yaşam alanı kısıtlandı" diye belirtti. 
 
‘SORUMLUSU DEVLET’
 
Önce dağlara itilen insanların zamanla farklı kentlere göçe zorlandığını dile getiren Yıldızlı, köylerde kalanların ise Türkçe eğitim almak durumunda kaldığını söyledi. Dili konuşanların ya da çalışma yapanların komplo teorileriyle ötekileştirildiğini dile getiren Yıldızlı, “Dilin yaşama koşulları elinden alındı ve ‘ölmeye’ bırakıldı. Dilin doğal seyri içerisinde yok olduğu iddiaları asılsız olduğu gibi, ‘olan oldu artık ne yapalım’ yaklaşımı da son derece hatalı. İcrai veya ihmali bu dilin yok olmayla yüz yüze gelmesinin sorumlusu devlettir. Şimdilerde tersine göç planları gündeme geliyor” ifadelerini kullandı.
 
‘YAŞAM DİL İLE BAŞLAR’
 
Yıldızlı, şöyle devam etti: "Bu dil, anadilimiz. Binlerce yıldır varlığımızın bir parçası. Dilin ölmesi bizim ölümümüz demek. Neden var olmayalım ki? Dilin yaşatılmasının ilk koşulu elbette ki günlük yaşamda konuşulmasıdır. Baskı ve asimilasyondan vazgeçilmesi, bu dilin kamusal alana açılabilmesi gerekiyor. Kamusal alanda hizmet dillerinden biri haline getirilmesi ve bu dille yaşam alanlarının üretilmesi lazım. Anadilde eğitim zaten her insanın hakkı. Bunun birey ve toplumlar üzerinde yol açtığı psikolojik ve sosyolojik problemler defalarca birçok çalışmada ortaya konuldu.”
 
‘DİLLE KİMLİKLERDE YOK OLUYOR’
 
Gor Hemşin Kültür ve Dil Dergisi yazarlarından Mahir Özkan da, Hemşinlilerin 17'nci yüzyılda Müslümanlaşmasıyla dilde başlayan gerilemenin Cumhuriyet’in “tek dil, tek kimlik” politikasıyla da arttığını söyledi. Son 30 yılda yaşanan kentleşme ile birlikte Hemşincenin iyice unutulduğunu dile getiren Özkan, "Bir dilin yok olması en başta bir kimliğin yok olması anlamına geliyor. Dilini yitirmiş bir toplumun kimliğini bir kaç kuşak ötesine taşıması zordur. Bu duygu, düşüncenin yok olması anlamına geliyor. Bende dilimizin yok olma sürecinin yarattığı karmaşık duygular var. Bir yandan öfke duyuyorum. Çünkü böyle olmak zorunda olmadığını, başka türlüsünün mümkün olduğunu biliyorum. Varlığımızın başkalarının keyfine bağlı olmasına büyük öfke duyuyorum. Ancak diğer yandan dili yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarma çabaları gurur ve onur hissettiriyor” ifadelerini kullandı.
 
DİLİ YAŞATMA ÖNERİLERİ 
 
Anadillerin yok olmasına karşı birçok önlemin alınabileceğini sözlerine ekleyen Özkan, şöyle dedi: “Sözlük hazırlanması, kitaplar yayınlamak, eğitim materyali hazırlamak, kurslar açmak gibi yöntemler uygulanabilir. Siyaseten atılması gereken adımlar ise ülkemizdeki tüm dillerin Türkçe ile birlikte eğitim dili olması, farklı kimliklerin anayasal statüye kavuşturulması ve Türkçe dışındaki dillerin, konuşulduğu bölgelerde resmi dil kabul edilmesi, kamu hizmetlerinin çok dilli yürütülmesinin sağlanması olarak sıralanabilir. Bize düşen görevler ise kültürel, yazınsal çalışmaları sürdürürken çocuklarımızı anadilleri ile yetiştirmek, aile içinde anadilimizi kullanmakta ısrar etmek ve yukarıda sözünü ettiğim talepleri siyasetin gündemine taşımak olmalı. Dünya çok dilli bir dünya. Anadillerimizin resmi dil ya da eğitim dili olması bizi birbirimizden uzaklaştırmaz. Tam tersine yaklaştırır. Eğitimin anadilde ve çok dilli olması mümkün ve çağın gereğidir. 21 Şubat vesilesiyle herkesi diline ve kimliğine sahip çıkmaya, dillerin hak eşitliğine dayalı bir demokrasi kurmak için mücadele etmeye davet ediyorum." 
 
MA / Tolga Güney

Diğer başlıklar

23:09 ‘Kuyu tipi’ cezaevlerine karşı açlık grevi başlatıldı
22:36 Hakan Fidan 4-5 sene önce zehirlendiğini iddia etti
22:28 Remzi Kartal’dan ‘telekonferans’ düzeltmesi
22:01 PKK kongresi sonrası AKP’den ilk açıklama
21:41 Gözaltına alınan öğrenciler serbest
21:39 HDK'den 'kongre' açıklaması: Demokratik örgütlenme seferberliğinde buluşalım
21:25 Bern'de Alevi mezarlık alanı açıldı
20:45 Giresun'da kadın cinayetlerine tepki
20:42 Artemêt’te şölen: Evde sokakta anadilimizi konuşalım
20:22 Bakanlığın toplumsal cinsiyet eşitliğini hedef alan açıklamasına tepki
20:18 Büyüknohutçu çifti İzmir'de anıldı
20:08 Bakırhan: Ülkenin önünde yeni ve tarihi bir kapı aralanabilir
20:02 PKK Kongresi’ni yaptı, sıra iktidarın atacağı adımlarda
19:42 Meral Danış Beştaş: PKK kongresi yeni bir döneme kapı araladı
19:08 Önder’in taziyesine ziyaretler gün boyu sürdü
19:03 PKK’nin 12’nci kongresi dünya basınında yer aldı
18:47 Amed’de Kirmanckî Meclisi kuruldu: Örgütlenip güçleneceğiz
18:25 Yargıtay, Gamze Açar'ı katledenlere verilen cezayı onadı
17:53 Erdoğan'dan Papa Prevost’a tebrik mektubu
17:43 Kadınlardan yürüyüş: Susmadık susmayacağız
17:40 Amed’de ‘Kürt meselesi’ paneli: Anayasayı bu utançtan kurtarmalıyız
17:40 Mûş’ta ‘Kadın Dinlenme Merkezi’ açıldı
17:12 Semsûr'da maaşlarını alamayan işçilerden eylem
16:50 Pervin Buldan, Önder'in taziyesinde konuştu: Tarihi açıklamayı görmedi ama yattığı yerde huzur bulacak
16:38 Leyla Zana: Hepimize yeni görevler düşüyor
16:21 'Kongre' değerlendirmeleri: Adım sırası devlette
16:08 Tülay Hatimoğulları: Demokratik ve hukuki zeminin inşa edilme zamanı geldi
15:52 Uzman çavuşun katlettiği Şen'in davası ertelendi
15:34 Cezaevinden tahliye oldu, iki kadını katletti
15:28 DEM Parti'den 'kongre' açıklaması: Tarihi bir eşik
15:18 Pervin Buldan: Kongre oldukça tarihi, Öcalan'a ‘teknik bir iletişim’ sağlandı
14:12 Amed’de 7 öğrenci gözaltına alındı
14:12 Önder'in memleketindeki taziyeye ziyaretçi akını
13:05 Hasta ve tahliyesi engellenen tutsaklar için eylem: Çözüm için reform süreci başlatılmalı
13:00 PKK'den önemli açıklama: 12. Kongremizi gerçekleştirdik
12:51 Belediye meclis toplantısını mahallede halkla birlikte alındı
12:49 31 yıl tutsaklığın ardından memleketinde
12:45 DEM Parti’den çocuklara Kürtçe kitap
12:35 Wan-Bedlîs karayolunda iki araç koyun sürüsüne çarptı
11:57 'Orhan Doğan' ismine ret kararı mahkemeye taşındı
11:35 DEM Parti Sözcüsü: PKK'nin kongresini topladığını duyurması an meselesi
11:16 Sırrı Süreyya Önder için memleketinde taziye kuruldu
11:14 Hindistan ve Pakistan’da karşılıklı saldırılar yoğunlaşıyor
11:12 Çözüm karşıtları devrede!
10:52 Ailelerden İmralı'ya gitmek için başvuru
10:37 Gardiyan saldırısından şikayetçi olunca sanık durumuna düştü
10:00 Koçerlerin zorlu yolculuğu başladı
09:55 Gazeteci Kanbal hakkında dava açıldı
09:23 Kürt sorununun çözümünde heba edilen süreçler
09:08 Gabar'da orman kıyımının yeni görüntüleri
09:07 Semt pazarındaki yurttaşlar: Çözüm Öcalan’ın çağrısında
09:06 Dicle Anter: Sırrı gerçeklerle yüzleşilmesi için savaştı
09:05 Antalya'daki cezaevlerinde 90 hasta tutsak var: Serbest bırakılmalılar
09:04 Şirnex’te öldüren sağlık hizmeti: Ekipman ve doktor yok
09:03 Uluslararası Kadın Yönetmenler Festivali: Dayanışma güçlendiriyor
09:02 Tutsak yakınları: Gözümüz televizyonda büyük barışı bekliyoruz
09:01 ‘Umut hakkı düzenlemesi tartışmasız atılması gereken adımdır’
09:00 09 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
08:30 31 yıl sonra memleketinde coşkulu karşılama
08/05/2025
23:44 ‘Suriye’de 5 ayda 5 bin 500 sivil öldürüldü’
22:48 SOHR: Silahlı gruplar Şam’da yurttaşların evlerine el koydu
22:07 Birçok kentte Abdullah Öcalan posterleri asıldı
21:34 Êlih’te kadınlar buluştu: Kayyım zihniyetine karşı dayanışacağız
21:22 Wan’da Kürt Dili Bayramı şöleni
21:08 Yeni Papa Robert Francis Prevost oldu: Barış sizinle olsun
21:02 Federe Kürdistan’da yaşamını yitiren Işık’ın taziyesine kitlesel ziyaret
20:57 Sırrı Süreyya Önder anısına Beynelmilel gösterimi
20:54 ‘Kürtçe hukuk literatürünün oluşturulması gerekiyor’
19:32 15 yaşında girdiği cezaevinden 46 yaşında çıktı
19:21 Eskişehir'de kadın katliamları protesto edildi
19:15 Dêrsim Belediye Eşbaşkanı Birsen Orhan davasında karar
19:03 Türkiye ile Irak arasında 11 anlaşma imzalandı
18:55 Taciz failine verilen cezanın bozulması protesto edildi
18:45 Şarbajêr’de bir kolber katledildi
18:10 ‘Cezaevinde kalamaz’ raporu dikkate alınmadı: Elisa Ayık tahliye edilmedi
17:44 Qoser Meclisi: Zeyni İpek, araçları yandaşlara peşkeş çekmek için istedi
17:36 Qoser’de bir öğretmen öldürüldü
17:21 Pasûr Belediyesi eşbaşkanları halk buluşması düzenledi
17:12 DEM Parti’den kayıt dışı çalışma koşullarının tespiti için önerge
17:01 Ankara'da bir kadın katledildi
16:54 Wan'da Kürt Dili Sempozyumu düzenleyecek
16:33 Arınç’tan taziye ziyareti: Süreçte yer alanları devlet korumalı
16:01 Amed’de hukuk öğrencileri Önder’i andı
15:51 9 kadın tutsağa ‘sarılma’ ve ‘zılgıt’ cezası
15:39 CHP İl Başkanı Çelik ve 25 kişi hakkında iddianame
15:28 Mersin’de ağaç katliamına karşı nöbet
15:19 Zirai don için 'özel afet bölgesi' çağrısı
14:50 Nisan ayında 8'i çocuk, 152 işçi hayatını kaybetti
14:49 Özel’den İmamoğlu’na ziyaret
14:21 124 isimden Önder’e veda: Hepimizin yüreğine barışı yazdın
14:12 'Çocuk Hastanesi'nin deprem raporu 27 aydır gizleniyor'
14:12 Zırhlı araçla katledilen Öner davası istinafa taşındı
13:31 Hastane yolunda tutsaklara saldırı
13:12 Tutsaklara hücre cezası
12:55 Cezaevindeki şiddet davasında görüntüler istenecek
12:45 Erdoğan: Bizi kolay bir süreç beklemiyor
12:29 TBB'den avukata saldırıya tepki
12:25 Werîşe Muradî’nin tedavi hakkı engelleniyor
12:19 Avukatlardan İmralı başvurusu
12:18 Gazeteci Güneş davasında emniyetten 'bilgi' istenecek
12:14 Amed’de tutsaklar için yapılacak açıklamaya çağrı
12:05 DEM Parti'den Önder'e suikast iddialarına dair açıklama
12:02 Amed'de ArtTigris Sanat Fuarı'nın lansmanı yapıldı
11:08 Hasta tutsak Karatay'ın yeniden yargılanmasına devam edildi
11:03 Serê Gulanê etkinliklerinin startı verildi
10:57 Hindistan-Pakistan çatışmasında en az 43 ölü
10:52 'Kuyu tipi' cezaevlerine karşı açlık grevi başlatılıyor
10:43 Gazeteci Zeynep Kuray hakkında beraat kararı
10:28 Dezenformasyonla Mücadele Merkezi’nden İmamoğlu açıklaması
10:16 İşçiler greve gitti, çöp yığınları oluştu
10:14 GES'e karşı direnenler: Göç etmek istemiyoruz
10:05 DAİŞ’in Dêrazor’a saldırıları sürüyor
09:26 Hasta tutsak Ayık’ın annesi: Barış için önce hasta tutsaklar bırakılmalı
09:25 ‘Sürgüne’ karşı oturma eylemi başlattı
09:13 ‘Sırrı’nın cenazesine katılanlar barış mücadelesi sözünü verdi’
09:12 ‘Şiddetin son bulması için sorumluluk alınmalı’
09:08 30 yılın ardından tahliyesi ertelendi: Ölsem de pişmanlığı kabul etmem
09:06 Amed’de halk ulaşım zammına tepkili: Geri çekin
09:05 'Önder'e sözümüz; bu topraklara onurlu barışı getirmektir'
09:04 33 yıllık sürgünden sonra Amed’te sahneye çıktı
09:03 Ev ev gezerek Öcalan'ın çağrısını anlatıyorlar
09:02 Ateşkese rağmen 23 bin 369 saldırı
09:02 Dünyada barış görüşmeleri: Karşılıklı adımlarla çözüm sağlandı
09:00 08 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
07:49 Amêdiyê Bölgesi’ne hava saldırısı
06:12 İmamoğlu'nun X hesabına erişim engeli getirildi
00:10 AYM'nin kararına tepki: Bu düzenlemeye boyun eğmeyeceğiz
07/05/2025
22:37 Suriye sahil kentlerinde 10 kişi kaçırıldı
21:33 'Özgür Özel'e yapılan saldırı araştırılsın' önergesine ret
21:21 Fed faiz kararını açıkladı
21:17 Tutsak kadınlardan Sırrı Süreyya Önder için taziye mesajı
20:47 AK’nin Türkiye raporu onaylandı
20:36 ÖHD ve TUHAD-FED: Hasta tutsakların yeri cezaevi değil hastanedir
20:01 Meclis’te 2025 yıllı ‘Sırrı Süreyya Önder Barış Yılı’ talebi
19:22 Mor Dayanışma: Bir üyemiz ajanlaştırılmaya çalışıldı
18:50 KHK eylemi 330'uncu haftasında: Sırrı’ya sözümüz barış olacak
18:47 Kadın katliamları ve cezasızlık protesto edildi
18:35 Mêrdîn’de köylüler direndi, kepçeler çekildi
18:20 ÇED raporundaki sahte fotoğraflara suç duyurusu
17:43 Emekliler TÜİK önünde: Maaşlarımız sadakaya dönüştürüldü
17:37 AYM’ye yürüyüşleri engellenen kitle oturma eylemi başlattı
17:33 Cenevre eyleminde Sırrı Süreyya Önder anıldı
17:13 İzmir’de 3 belediyede iş bırakma eylemi
17:02 Amik Ovası çiftçileri isyan etti
16:31 Önder için mevlit ve taziye
16:27 Oda ve borsalardan Sudani-Erdoğan görüşmesi öncesi 5 talep
16:21 TÜSİAD'ı ziyaret eden Özel: Bundan sonra yeni bir iktidar var
16:09 Dêrsim'de askeri operasyon
16:07 AYM'ye yürümek isteyen hayvan hakları savunucularına polis engeli
15:29 Meclis'te Önder anması: Eksik bıraktığı süreci tamamlamamız gerekiyor