Karadeniz'de konuşulan diller yok oluyor

img
İZMİR - Tekçi politikalar nedeniyle Karadeniz’de konuşulan diller yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Pontus Rumlarından Sümeyye Yıldızlı ve Hemşinli Mahir Özkan, anadillerinin resmi ya da eğitim dili olması gerektiğini vurguladı.  
 
Anadolu ve Mezopotamya toprakları tarih boyuncu birçok medeniyete ev sahipliği yaptı. Ancak bu topraklara yayılan farklı dil ve kültürler, ulus devletlerin ortaya çıkmasıyla yok olmayla karşı kaşıya kaldı. Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) 21 Şubat Dünya Anadili Günü dolayısıyla 2009 yılında yayımladığı "Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil yok olma tehlikesi altında. Bu dillerden bazıları da Karadeniz coğrafyasında bulunuyor. Verilere göre, Romeika, Hemşince ve Lazca “tehlike altındaki” diller arasında yer alıyor. Özellikle unutulmayla yüz yüze olan Romeika bugün sadece Trabzon ve Rize’nin 70 köyünde konuşuluyor.
 
Pontus Rumlarından Sümeyye Yıldızlı ve Gor Hemşin Kültür ve Dil Dergisi yazarlarından Mahir Özkan, anadilleri üzerindeki baskı ile buna karşı yapılması gerekenlere dair konuştu.  
 
‘ÖNCE NÜFUS TÜRKLEŞTİRİLDİ’
 
Trabzon’un Çaykaralı ilçesinden ve anadili Romeika olan Sümeyye Yıldızlı (Elis Patulanti), Romeika'nın Karadeniz Bölgesi’nde konuşulan bir dil olduğunu belirtti. Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılan dilin ulus devletin inşası sürecinde tek kimlik anlayışı nedeniyle erozyona uğradığını dile getiren Yıldızlı, "Hristiyan olan nüfusun önce Müslümanlaştırılması ardından çeşitli politikalarla Türkleştirilmesi ile erozyon başlıyor. Dil, asimilasyon politikaları ile Rum kimliği bağlamında ötekileştirilip,  Türk olmayan her unsurun düşman addedilmesiyle baskıya uğradı. İnsanlara makbul vatandaşlığın formülü Türklük olarak sunuldu. Elbette bu performansın altında Romeika gibi bir dil çelişki oluşturacaktı. 100 yıl öncesinde Trabzon’da basılan dergilerde Romeika edebi yazılar okuyabiliyorken, yüz yıllık bir sessizliğe gömüldü. Dağların tepelerine itildi, yaşam alanı kısıtlandı" diye belirtti. 
 
‘SORUMLUSU DEVLET’
 
Önce dağlara itilen insanların zamanla farklı kentlere göçe zorlandığını dile getiren Yıldızlı, köylerde kalanların ise Türkçe eğitim almak durumunda kaldığını söyledi. Dili konuşanların ya da çalışma yapanların komplo teorileriyle ötekileştirildiğini dile getiren Yıldızlı, “Dilin yaşama koşulları elinden alındı ve ‘ölmeye’ bırakıldı. Dilin doğal seyri içerisinde yok olduğu iddiaları asılsız olduğu gibi, ‘olan oldu artık ne yapalım’ yaklaşımı da son derece hatalı. İcrai veya ihmali bu dilin yok olmayla yüz yüze gelmesinin sorumlusu devlettir. Şimdilerde tersine göç planları gündeme geliyor” ifadelerini kullandı.
 
‘YAŞAM DİL İLE BAŞLAR’
 
Yıldızlı, şöyle devam etti: "Bu dil, anadilimiz. Binlerce yıldır varlığımızın bir parçası. Dilin ölmesi bizim ölümümüz demek. Neden var olmayalım ki? Dilin yaşatılmasının ilk koşulu elbette ki günlük yaşamda konuşulmasıdır. Baskı ve asimilasyondan vazgeçilmesi, bu dilin kamusal alana açılabilmesi gerekiyor. Kamusal alanda hizmet dillerinden biri haline getirilmesi ve bu dille yaşam alanlarının üretilmesi lazım. Anadilde eğitim zaten her insanın hakkı. Bunun birey ve toplumlar üzerinde yol açtığı psikolojik ve sosyolojik problemler defalarca birçok çalışmada ortaya konuldu.”
 
‘DİLLE KİMLİKLERDE YOK OLUYOR’
 
Gor Hemşin Kültür ve Dil Dergisi yazarlarından Mahir Özkan da, Hemşinlilerin 17'nci yüzyılda Müslümanlaşmasıyla dilde başlayan gerilemenin Cumhuriyet’in “tek dil, tek kimlik” politikasıyla da arttığını söyledi. Son 30 yılda yaşanan kentleşme ile birlikte Hemşincenin iyice unutulduğunu dile getiren Özkan, "Bir dilin yok olması en başta bir kimliğin yok olması anlamına geliyor. Dilini yitirmiş bir toplumun kimliğini bir kaç kuşak ötesine taşıması zordur. Bu duygu, düşüncenin yok olması anlamına geliyor. Bende dilimizin yok olma sürecinin yarattığı karmaşık duygular var. Bir yandan öfke duyuyorum. Çünkü böyle olmak zorunda olmadığını, başka türlüsünün mümkün olduğunu biliyorum. Varlığımızın başkalarının keyfine bağlı olmasına büyük öfke duyuyorum. Ancak diğer yandan dili yaşatma ve gelecek kuşaklara aktarma çabaları gurur ve onur hissettiriyor” ifadelerini kullandı.
 
DİLİ YAŞATMA ÖNERİLERİ 
 
Anadillerin yok olmasına karşı birçok önlemin alınabileceğini sözlerine ekleyen Özkan, şöyle dedi: “Sözlük hazırlanması, kitaplar yayınlamak, eğitim materyali hazırlamak, kurslar açmak gibi yöntemler uygulanabilir. Siyaseten atılması gereken adımlar ise ülkemizdeki tüm dillerin Türkçe ile birlikte eğitim dili olması, farklı kimliklerin anayasal statüye kavuşturulması ve Türkçe dışındaki dillerin, konuşulduğu bölgelerde resmi dil kabul edilmesi, kamu hizmetlerinin çok dilli yürütülmesinin sağlanması olarak sıralanabilir. Bize düşen görevler ise kültürel, yazınsal çalışmaları sürdürürken çocuklarımızı anadilleri ile yetiştirmek, aile içinde anadilimizi kullanmakta ısrar etmek ve yukarıda sözünü ettiğim talepleri siyasetin gündemine taşımak olmalı. Dünya çok dilli bir dünya. Anadillerimizin resmi dil ya da eğitim dili olması bizi birbirimizden uzaklaştırmaz. Tam tersine yaklaştırır. Eğitimin anadilde ve çok dilli olması mümkün ve çağın gereğidir. 21 Şubat vesilesiyle herkesi diline ve kimliğine sahip çıkmaya, dillerin hak eşitliğine dayalı bir demokrasi kurmak için mücadele etmeye davet ediyorum." 
 
MA / Tolga Güney

Diğer başlıklar

22/04/2025
23:24 HDK, DEM Parti ve HDP heyeti Hewlêr’de temaslarını sürdürüyor
22:48 Kayıp kadının cenazesi bulundu
21:28 İsrail’in saldırılarında 30 kişi hayatını kaybetti
21:13 Hindistan'da silahlı saldırı: 20 turist yaşamını yitirdi
21:10 ABD'de yönetimin kapatma kararı aldığı medya kuruluşu çalışanlarından eylem
21:07 Eskişehir’de 3 öğrenci gözaltına alındı
20:46 'Barış' forumunda tarihi fırsatın yakalandığı vurgulandı
20:27 AKP’li belediyenin onarmadığı yolu köylüler yaptı
20:12 Ankara Kadın Platformu: Dr. Ayşe Uğurlu'nun yanındayız
20:02 DEM Partili kadınlar İzmir’de 1 Mayıs çalışmasına başladı
19:56 DEM Parti ve Adalet Bakanı görüşmesinin günü netleşti
19:49 Katar ve Mısır, Gazze'deki savaş için yeni formül önerdi
19:09 Amed’deki bahar şenliğine 7 bin çocuk katıldı
18:45 Önder’in tutsak arkadaşlarından 'geçmiş olsun' mesajı
18:28 İskeleden düşen inşaat işçisi Remzi Çar yaşamını yitirdİ
18:16 DAKAP: Bedenimize yönelik tahakkümü kabul etmiyoruz
17:52 Wan’daki kazada 7 kişi hayatını kaybetti - YENİLENDİ
17:44 Ali İsmail Korkmaz’ın portresi okuduğu fakültenin duvarında
17:17 Silopiya’da ‘Dünden bugüne Kürt basını’ konulu panel
17:10 Özel: Falyalı ile Soylu arasındaki ilişkiyi biliyoruz
16:37 Gülistan Doku dosyasındaki deliller yeniden incelemeye alındı
16:30 Gülsün Tan için taziye
16:22 Kaymakamlıktan 'Orhan Doğan Barış Parkı' ismine ret
16:10 Önder’in tedavisi 7'nci gününde: Baro ve farklı çevrelerden ziyaret
15:57 Foçalılardan belediyeye sosyal tesis tepkisi
15:37 Mezopotamya Tarım ve Hayvancılık Fuarı başladı
15:36 İzmir'de 2 belediyede iş bırakma eylemi
15:06 Gazeteci Rabia Önver ifade verdi
14:55 Yeni Yaşam davası ertelendi
14:52 Tahliye edilen Özge Özbek'e coşkulu karşılama
14:29 Bakırhan: Artık önemli ve yeni gelişmeler olsun
13:54 Çocuğa sistematik tecavüz davasında beraat
13:28 Amed'de Kürt Gazeteciler Günü etkinliği
13:12 Birçok kentte 'Barış ve Demokratik Toplum' startı
13:04 Eşbaşkanlar Şedal ve Zeydan beraat etti
12:51 Gazeteci Gök’ün yurt dışı yasağı yine kaldırılmadı
12:44 Bakırhan'dan Öcalan mesajı: Sürece ivme kazandıracak gelişmeler yaşanmalı
12:36 Çelik'in cenazesi 6 yıl sonra ailesine verildi
12:34 DEM Parti’den Kürt Gazeteciler Günü açıklaması
12:17 Şişli Belediyesi'ne kayyım atamasının iptali için dava açıldı
12:09 Kalp krizi geçiren tutsak Çam cezaevine geri gönderildi
12:08 Nimet Tanrıkulu davasına 'birleşme' ertelemesi
12:07 Tutsak Uysal: Tekli hücreye alındık
12:06 10. Amed Tiyatro Festivali başlıyor
11:51 Wan’da şüpheli kadın ölümü
11:47 Haber-Sen'den 'İHS' talepleri
11:31 Mazlûm Ebdî: Ulusal konferans 26 Nisan’da gerçekleştirilecek
10:56 Maden ocağı 22 kat büyütülmek isteniyor
10:20 Avukatlardan İmralı başvurusu
10:02 Gezer: Artık herkes soruyor; Kürt nerede?
09:47 Balıkesir'de şüpheli kadın ölümü
09:46 Tişrîn'de taraflar uzlaşmaya yakın
09:37 Ölümle sonuçlanan ihmalin görüntüsü ortaya çıktı
09:33 Hesandin'de yaşam tehdit altında
09:30 Kürt Gazeteciler Günü: 127 yıllık direnişin mirasçılarıyız
09:17 ‘Kadının bedenine değil şiddete müdahale edilsin’
09:14 Yurttaşlar çözüm için Meclis'i işaret ediyor
09:13 Hasta tutsağın tahliyesi 6 ay daha ertelendi
09:12 Erdoğmuş: Barış ve demokrasi mücadelesi Kürtlerin omuzlarına yüklenmemeli
09:10 AYM kararına rağmen tahliye edilmiyor
09:09 'Kuyu tipi' cezaevlerine karşı açlık grevi eylemi
09:08 Bağımsız tiyatrolara 'boykot' etkisi: Linçe maruz kaldık
09:07 Berwarî: Silahlı gruplar sorunu çözülmezse Irak zarar görecek
09:07 Ailesinden 6 kişiyi çatışmalarda yitirdi: Devlet samimiyse adım atmalı
09:05 Çoban Pazarı’nda sıkı pazarlık
09:00 22 NİSAN 2025 GÜNDEMİ
21/04/2025
23:50 Hamid Hüseyinnejad Heydaranlu idam edildi
23:25 CHP’li eski belediye başkanına ev hapsi
23:18 Hol Kampı’ndaki operasyonda bir DAİŞ’li yakalandı
23:08 BM: İsrail 50 gündür Gazze'ye yardım girişini engelliyor
22:27 ESP ve SGDF’li tutsaklar tecride karşı açlık grevine başladı
22:17 DEM Parti’den Önder’e: Haydi Sırrı Abi bu mücadeleyi de kazan
22:04 DEDAŞ Mêrdîn’de çiftçilerin trafolarına el koydu
21:33 Agirî’de halk toplantıları: Mücadeleye sahip çıkalım
21:25 Kadınlar yasağa karşı eylemde: 2025 aile yılı değil mücadele yılı
20:49 BİRTEK-SEN Başkanı Mehmet Türkmen'e yine ev hapsi!
20:40 Kütahya'da 4.3 büyüklüğünde deprem
20:21 Özge Özbek tedavi için tahliye edildi
20:11 Ömer Çelik’ten ‘süreç’ açıklaması: Bu ay yeni gelişmeler olabilir
19:52 Alevi katliamına karşı insan zincirine katılım çağrısı
19:11 Öcalan’dan Önder'e mesaj: Ona bağlılığın gereği barış çabasını pratikleştirmekten geçer
18:20 Binlerce TÜPRAŞ işçisi iş bıraktı
18:08 ‘Çocuk Bahar Şenliği’ne yoğun ilgi
18:01 DEM Parti İmralı Heyeti hastanede açıklama yapacak
17:52 Şirnex’te 1 Mayıs startı verildi
17:28 Kayseri’de erkek şiddeti
17:08 Yazar Mehmet Serhat Polatsoy tutuklandı
17:06 Rojhilatlı tutukludan haber alınamıyor
17:03 DEM Parti'den ertelenen görüşme için Adalet Bakanlığı'na başvuru
16:06 Barış Annesi Sakine Arat için mevlit
16:05 CHP'den 'küfür' başvurusu
15:56 DEM Parti'den Ahmet Türk açıklaması
15:42 DEM Parti heyeti İmralı'dan döndü
15:35 Amed’de 'Öğretmenime Dokunma' eylemine engel
14:39 Polisin tehdit ettiği gazeteciden İHD’ye başvuru
14:34 Ali İsmail Korkmaz pankartına tahammülsüzlük
13:47 HDK, DBP ve DEM Parti heyeti Hewlêr’de
13:13 Avukatlardan Kozağaçlı’nın tutuklanmasına tepki
12:41 DEM Parti artan 'intihar' olayları için araştırma önergesi verdi
12:06 Hastaneden açıklama: Önder’in hayati tehlikesi sürüyor
11:51 Papa Francis hayatını kaybetti
11:46 'Rojava: Ortadoğu Rönesansı' kitabı çıktı
11:33 Xakûrkê'de patlama: 3 korucu yaralandı
11:32 Tutsak yakınlarına çıplak arama Adalet Bakanlığı’na soruldu
11:21 Amed'de mera alanına GES
10:32 Ekrem İmamoğlu 'diploma' ifadesi verecek
10:19 DEM Parti heyeti İmralı'ya gitti
09:51 Gözü görmüyor, kolu yok: AİHM kararına rağmen tahliye edilmiyor
09:30 Abdullah Öcalan: Sosyal muhalefet boşluğunu demokratik sosyalizmle dolduracağız
09:06 Kalp krizi geçiren tutsak Çam için bakanlığa başvuru
09:04 Sorunların tespiti için kapı kapı çalışma
09:03 Çiftçinin zararı büyük
09:03 Kuraklık yayla yolculuğunu geciktirdi
09:02 ÖHD'li Bozkurt: Türkiye 'umut hakkı' kararına uymak zorunda
09:00 Küçükbalaban: Çözüm isteniyorsa ivedilikle düzenleme yapılmalı
09:00 21 NİSAN 2025 GÜNDEMİ
20/04/2025
23:24 Husiler, ABD'nin Yemen'de kara harekatına hazırlandığını duyurdu
22:26 Avrupa’daki Kürt gazetecilerden kolektif kurma kararı
21:25 Almanya Büyükelçiliği, Özerk Yönetimle bir araya geldi
20:33 Amedspor taraftarı hastane karşısına pankart astı: Diren Sırrı Abe
20:23 Amed Mali Müşavirler Grubu eşbaşkan adayları tanıtıldı
19:52 Suruç Katliamı 117'nci ayında: Hesap soracağız
18:24 Önder’in kardeşi: Kalbin sağ tarafında kasılmalar başladı
18:14 GES tehdidi altındaki mahalleye ziyaret
18:08 Yılmaz Erdoğan'dan, Önder'e ziyaret: Türkiye’nin ona ihtiyacı var
16:48 78’liler Girişimi: Barışı esas alan gelişmeleri destekliyoruz
16:16 Süryanilerden Paskalya kutlaması
16:00 Hasta tutsak Çam için tahliye çağrısı
15:49 Önder’in tedavi gördüğü hastaneye ziyaretler sürüyor
15:35 Hesandin'de önce maden şimdi askeri üs talanı
15:07 Kadınlardan fidan dikimi
14:31 DEM Parti: Grup Başkanvekillerimiz Adalet Bakanı ile görüşecek
13:29 İstanbul'da şüpheli kadın ölümü
13:27 Newroz Uysal Aslan: Öcalan'a özgürlük talebimiz değişmeyecek
13:22 Serhat'ta eşbaşkanlar toplandı: Gündemde faaliyetler ve çağrı var
12:52 Seyhan'da DEM Parti binasına saldırı
12:51 Miks’te köy korucusu, bir kişiyi öldürdü
12:50 Sûr'da Paskalya Bayramı kutlaması
12:08 Hol Kampı'nda 'güvenlik' operasyonu 3'üncü gününde
10:41 DEM Parti'den Paskalya Bayramı mesajı
10:16 Îlham Ehmed: Kürt Konferansı en kısa sürede düzenlenecek
09:33 Jin Dergi'nin bu haftaki konusu kadın mücadelesi
09:15 Tutsak yakınları: Özgürlük olmadan süreç ilerlemez
09:12 Maviyle yeşilin buluştuğu Tekoran Vadisi
09:11 Ünsal: Türkiye, Öcalan’ın çağrısının gereğini yapmalı
09:10 'Düş Yolcusu' Aksu'nun annesi: Süreci sahiplenelim
09:09 DSİ köylülerin suyunu sömürüyor
09:08 Çatışmalarda yakınlarını kaybedenler: Barış için adım atılmalı
09:07 Yüksek kira ve artan maliyetler esnafı zorluyor
09:06 Ekolojist Yılmaz: İklim değişikliği kapitalizm kaynaklıdır