HABER MERKEZİ - Rus general  İ.A. Amilahvari’nin 93 Harbi esnasında tuttuğu günlüklerde, Redkan aşireti lideri Cafer Ağa'ya dair dikkat çeken ayrıntılar yer aldı. 

 

Haftalık Kürtçe yayın yapan Xwebûn gazetesi yazarlarından İsmet Konak, Rus General İ.A. Amilahvari'nin günlüklerinde yer alan Cafer Ağa'nın hikayesine dair araştırmayı köşesine taşıdı. Yazıya göre, Rus General İ.A. Amilahvari (1829-1905), 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rus cihetinde görev aldı. Özellikle Ağrı'nın Diyadin, Doğubayazıt ve Eleşkirt ilçelerinde vuku bulan çarpışmalarda adı öne çıktı. Söz konusu çarpışmalara dair günlük tutan General Amilahvari, günlüklerinde sıkça Kürtlerden de bahsetti. Generalin günlüklerinde dikkat çeken isimlerden biri de Redkan aşiretinin lideri Cafer Ağa’dır. Günlük, 1908 yılında Tiflis’te Kavkazskiy Sbornik adlı derlemenin 28'inci cildinde yayımlandı. 

 

Yazıda, araştırmacı-çevirmen Fırat Sözeri'nin derlemeyi yakından incelediği ve araştırmasında önemli ayrıntılara yer verdiği belirtildi. Haberde, Sözeri'nin Cafer Ağa’nın hayatı hakkında makale hazırladığı, Kürt Araştırmaları dergisinin Eylül 2022 tarihli Kafkas Kürtleri: Tarih, Kültür ve Kimlik başlıklı dosyada çalışmasını okuyucuya takdim edeceği kaydedildi.  

 

CAFER AĞA'NIN HAYATI

 

Yazıda, Cafer Ağa'nın yaşam öyküsüne dair şu bilgiler paylaşıldı: "Şemsedinov Kürtlerinin mühim portrelerinden biri olan Cafer Ağa nam-ı diğer Guli Cewer Ağa, 1806 yılında Revan Hanlığı’nda dünyaya geldi. Hanlık, 1826-1828 Rus-İran Savaşı’yla birlikte Çarlık Rusya toprağı haline gelince Rus yönetimi ve Redkan aşireti arasında bir “rabıta” gelişti. Aşiretin nüfuzlu lideri Hüseyin Ağa’nın (Çongdeve Hüseyin Ağa) Çarlık yönetimiyle “papaz olması” ve Osmanlı topraklarına göç etmesi sonucu Cafer Ağa Redki aşiretinin lideri oldu. Rus ordusunda generalliğe kadar yükseldi. Çarlık sarayıyla yakın münasebetler geliştirdi. Kırım Savaşı ve 93 Harbi’nde Rus ordusunun safında yer aldı. 93 Harbi esnasında artık yaşı ilerlemiş ve ömrünün son günleri yaklaşmıştı. 

 

Bu günleri yakından gözlemleyen General Amilahvari 7 Mart 1877 tarihli günlüğünde şöyle yazıyor: 'Sağlık durumuna bakmak için Cafer Ağa’nın yanına gittim. 80 yaşındaki adam şiddetli ateşten perişan oldu ve çok zayıfladı. Doktorlarımıza güveni olmasa da ona bir doktor çağırtmasını salık verdim. Kabul etti. Bizzat kendim Dobrov’un yanına giderek onu hastanın yanına getirdim. Detaylı ve dikkatli bir muayeneden sonra doktor bana hastanın nabzının çok zayıf olduğunu söyledi.' 

 

DOKTOR 'MADEİRA' ÖNERİYOR  

 

Rus doktor Dobrov, Cafer Ağa’nın iyileşmesi için ilginç bir madde önerdi. Maddenin adı 'Madeira' idi. Yani Portekiz’e bağlı Madeira Adaları’nda üretilen üst segment bir şarap. Tabii bu şarap Çarlık kentlerinde temin edilebiliyordu. Konu şarap olunca 'mütedeyyin' kişiliğiyle bilinen Cafer Ağa, teredddüt içinde kaldı. Devamında Amilahvari şöyle yazmaktadır: 'Cafer Ağa tutkulu bir Müslüman olarak başlangıçta son tavsiyeye uymak istemediyse de ikna etmeyi başardım. ‘Şeriatımız tüm katılığına rağmen, sadece en zorunlu halde ilaç olarak şarap almamıza izin veriyor’ dedi.' 

 

O zorunlu an gelmişti. Cafer Ağa bir şekilde acı çekmemek için doktorun tavsiyesine uymak zorundaydı. Lakin şüpheci bir tutum içindeydi. İlaca yeterince güvenmiyordu. Bu haklı 'kuruntu', Amilahvari’nin dikkatli gözlerinden kaçmıyordu. General, Cafer Ağa’nın ruh halini şöyle tasvir ediyor: 'Bu esnada kararsızlığını ve şüphesini ifade etmesinden karışımı önce benim içmemi istediği anlaşılıyordu. Hasta olduğum zamanlarda dahi hiçbir ilaca dayanamazsam da zavallı hastayı sakinleştirmem gerekiyordu, bu yüzden ilacı içtim. Sonra ihtiyarın yüzü mutlu bir güvenle parladı ve her iki ilacı da aldı.'

 

İLAÇ TEDAVİSİ

 

İlaç tedavisinden sonra Cafer Ağa’nın sağlık durumunda gözle görülür bir iyileşme oldu. Nitekim Rus General Amilahvari, 9 Mart 1877 tarihli günlüğünde şöyle yazıyor: 'Bugün Müslümanların yeni yılı vesilesiyle yerel hanları ziyaret ettim…Ziyaretlerim bittikten sonra sağlık durumunu öğrenmek için Cafer Ağa’ya uğradım. Biraz daha iyiydi.'

 

ÖLÜMÜ

 

Cafer Ağa’nın tüm çabalarına rağmen ölüm, onun peşini inatçı bir kara bulut gibi takip etmişti. Ne yaptıysa o bulutun yağmurundan kendini kurtaramadı. Tarihler 11 Mart 1877’yi gösterdiğinde hayata gözlerini yumdu. Amilahvari, 14 Mart 1877 tarihli günlüğünde Cafer Ağa’nın ölümünü şöyle betimlemektedir: '…Markar’dan Von der Nonne’yi yanıma alarak, gece Evcilyar’a döndüm. Zavallı Cafer Ağa’nın ölümüyle ilgili üzücü haberi orada aldım. Servetinin büyük kısmını yoksullara dağıttığı ve herkesin onun için çok üzüldüğü söyleniyor."